‘İnsan olmak’ insanlığın bin yıllardır zihnini kurcalayan bir kavram. Kimi, insanın bir ‘tabula rasa’ (boş bir levha) olarak dünyaya geldiğini ve olduğu kişiye çevrenin (eğitimin) sayesinde dönüştüğünü savundu, kimi insanın doğuştan kötü bir varlık olduğunu, çevrenin (eğitimin) etkisiyle içindeki kötülüğü durdurmayı öğrendiğini kimiyse tam aksine, doğuştan iyi olduğunu ve çevrenin katkılarıyla kötülüğü öğrendiğini… Bilim olanakları geliştikçe işin içine genler, beynin işleyişi ve bir çok şey girdi. İnsanın beyninin yüzde yüzünü kullanmadığı iddia edildi, yüzde yüzünü kullandığında flashbelleğe dönüşen kahramanların olduğu filmler çekildi. Sonra maddi bir kısımdan bahsedilmediği kapasitesinin sınırsız olduğu söylendi… Beynimizin sonsuz kapasitesi ve esnekliği içerisinde çok az bir kısmını kullanarak olabileceğimiz kişiye haksızlık ettiğimiz dile getirildi….
Son olarak geldiğimiz noktada, kişilikten bahsederken üç ayak üzerinde duran bir yapıdan söz edebileceğimiz düşünülüyor: Beynin yapısı, ailenin genleri ve çevrenin etkisi.
Psikoloji + Nöroloji +Sosyoloji = İnsan
On dört yaşında okuduğum Sofi’nin Dünyası’ndan sonra insan davranışlarıyla kafayı bozmuş olduğumdan dolayı önce felsefe, sonra psikoloji, sonrasında sosyoloji, en nihayetinde nöropsikoloji ile tanıştım. Beyninizdeki herhangi bir noktada oluşabilecek bir arızanın davranışlarınızı – olduğunuz kişiyi– tamamen değiştirebileceğini nöropsikoloji okumalarından öğrendim. Bu alanda yapılmış dehşet verici çalışmalar var. Beyninin bir kısmı çıkartılmış ya da beyninin bir bölgesi doğal olarak hasar almış (kaza ya da bir hastalık nedeniyle) kişilerin davranış biçimleri , beyinde oluşabilecek herhangi bir hasarın kişiyi, önceden olduğu kişiyle hiç alakası olmayan başka biri haline getirebileceğini göz önüne seriyor. Hormonların farklı çalıştığı ergenlik ya da gebelik dönemlerinin kendine has davranış biçimleri olması gibi çok daha basit/ gözle görülebilir biyolojik ispatlar da var tabii ki. Yani olduğunuz kişinin ne kadar tutucu, ne kadar sosyal, ne kadar uyumlu olacağı beyninizde oluşan yapılanmaya bağlı.
Beyninizin kıvrımları dışında, ebeveynlerinizin, ebeveynlerinizin ebeveynlerinin yaşadıklarının değiştirdiği DNA larını size aktarmaları sonucunda oluşan DNA nızın da kim olduğunuzda etkisi var. Örneğin Almanya’da toplama kamplarından sağ kurtulanların torunları ve çocukları üzerinde depresyona meyillilik yönünde bir çalışma yapılmış ve genlerinde toplama kamplarının stresini taşıyan bu kişilerin depresyona daha fazla meyilli olduğu ortaya çıkmış. Yani beyniniz kadar kimin genlerini taşıdığınız da sizi şekillendiriyor.
Üçüncü ve son faktörün de çevre olduğu düşünülüyor şu anda elde bulunan bilgiler ışığında. Bununla ilgili de aynı ebeveynlerden doğmuş ikizlerin farklı çevrelerde büyütüldüğü çalışmalar var.
İnsan olmak yani daha net bir deyişle kişinin olduğu kişi olması temelde bunlara bağlı ancak insanı bir puzzleden farklı hale getiren bunların bilinçli bir çabayla değiştirilebilir olması. (Merhaba terapi koltuğu)
Üç ayağının üzerinde duran bir masaya baktığınızda eğik durduğunu fark ederseniz masanın tablasının değil ayaklarından birinin sorunlu olduğunu düşünürsünüz. Oysa insan davranışında bir sorun olduğunda direkt olarak insanın kendisini suçluyoruz. Onu olduğu kişi yapan bu üç ayaktan birinde sorun olabileceği hiç aklımıza gelmiyor. Kişinin çoğu zaman kendisini görmesi ya da gördüğünü kabullenmesi çok zor. Bazen ayna olmak, bazen bir ayna bulmasına yardımcı olmak gerekebiliyor. Bunu da suçlayarak değil anlayarak yapabiliriz.
İlgilisine Kitap Önerileri:
- Sosyal – Matthew D. Lieberman- Görünmezadam Yayıncılık
- Beyin – David Eagleman – Domingo Yayıncılık
- Incognito – Beynin Gizli Hayatı – Domingo Yayıncılık
- Gen – Siddharta Mukherjee- Domingo Yayıncılık
- Beynin Mutluluk Ayarları – Rick Hanson – Okuyanus
- Mutlu Beyin – Loretta Graziano Breuning- Aganta Kitap
- Davranışlarımızın Kökeni – Serol Teber – Say Yayıncılık
- Nörolohi ve Psikiyatrinin Örtüşen Yüzleri – Doç. Dr. Betül Atabey Yalçıner & Lütfü Hanoğlu – Okuyanus
- İnsan Tabiatını Tanıma – Alfred Adler – Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları
- A’dan Z’ye Kişiliğiniz – Dr.Allen R. Miller & Susan Shelly – O Kitaplar
Bir Anne Doğdu 